ماهنامه بازتاب اندیشه
پیاپی 63 (تیر 1384)

سؤالی که این مقاله به آن می پردازد این است که بهتر است آینده اصلاح و توسعه در ایران چگونه باشد. در پاسخ با تعریفی که از اصلاح می دهد و آن را معادل توسعه می داند، با تاکید بر ضرورت اصلاح و هدف گیری آن به سوی استقلال، آزادی، عدالت و معنویت، توصیه به توسعه همه جانبه با محدودیت توسعه اجتماعی می کند...

نگارنده در پاسخ به این پرسش که چرا اصلاح طلبی در ایران ناکام ماند، متغیرهای اثرگذار بر کامکاری و ناکامی آن چه بودند؟ معتقد است که کامکاری و ناکامی اصلاح طلبی بستگی تام به میزان زایش و افزایش سرمابه اجتماعی که به وجود آورده است دارد. با توجه به تعریف سرمایه اجتماعی و اهمیت نقش اعتماد ملی در آن چنین نتیجه می گیرد که اصلاح طلبان موجب گسترش بی اعتمادی ملی و گسست جامعه و دولت شدند و راه علاج پارادوکس دموکراسی توسعه تاریخی ایران را در دموکراسی تعاملی نخبگان می داند، نه در دموکراسی توده ای اصلاح طلبان...

در این نوشتار به طور تلویحی، بر این نکته تاکید می شود که جهان سوم بیشتر به توسعه نیازمند است تا دموکراسی نویسنده به توسعه غربی نظر دارد و همچون هانتینگتون بر این باور است که اول باید تکنولوژی و نیروی انسانی متخصص ایجاد شود تا به طور اتوماتیک فرهنگ مشارکت سیاسی نیز استوار گردد...

منزلت علوم اجتماعی از جمله جامعه شناسی در ایران در این مصاحبه بررسی شده است. چند عامل مطرح گردیده است مبنی بر اینکه چرا در ایران با علوم اجتماعی به مثابه علوم دسته دوم برخورد می شود، و در نتیجه همین نگرش، جامعه شناسان و جامعه شناسی در جامعه ما منزلت درخوری نیافته است...

دکتر عبدالوهاب المسیری، که یکی از متفکرین عرب می باشد، در این مقاله سعی کرده است سیر تاریخی برخورد انواع گفتمان های اسلامی در جهان اسلام و بالاخص جهان عرب با جهان غرب و مدرنیته را بررسی و تبیین کند. وی با تقسیم بندی گفتمان های اسلامی به سه گفتمان توده گرا، سیاسی و فکری، برداشت خود را از مؤلفه های اساسی بحث ارائه می دهد. نویسنده معتقد است که گفتمان های توده ای جهان اسلام، گفتمان ناکارآمد و غیرموفق در مواجهه با جهان غرب و مدرنیسم است و برای اثبات این مطلب سعی کرده است به پاره ای از مفاهیم تطبیقی و وقایع تاریخی قرن بیستم استناد کند...

آقای فتحی در این مقاله ضمن اشاره به زمینه تاریخی افکار فمینیستی در ایران به خصوص در دوره مشروطه و پهلوی، به تاثیرات روز افزون فمینیسم در دوران پس از انقلاب به خصوص زما ریاست جمهوری آقای خاتمی پرداخته است. ایشان تنها عامل تغییر موقعیت و جایگاه زنان را تغییر ذهنیت و جهان بینی اعضای جامعه دانسته و مهمترین عامل این تغییر را آموزش زنان و رشد آگاهی آنان معرفی کرده است. وی در ادامه، با اشاره به تلاش حکومت اسلامی برای پیش گیری از پیش روی فرهنگ غربی، محرومیت بلند مدت زنان از رسانه های ارتباطی را غیرممکن دانسته است...

نویسنده مقاله «اپوزیسیون و حاکمیت» در مقاله خود ضمن مقایسه مسئولین غیرمعصوم با امیر مؤمنان نسبت اشتباه به آن حخضرت داده است؛ غافل از اینکه التزام به این مسئله با عصمت معصومان سازگاری نداشته و برخلاف عقاید شیعه می باشد. در قسمتی از مقاله نیز بحث جدایی دین از سیاست را پیش کشیده اند...

نویسنده در این مقاله به دنبال یافتن نسبت بین مردم سالاری دینی و سکولاریسم است و معتقد است که طرح مردم سالاری دینی به دلیل اینکه مبتنی بر مفهومی حقیقی و نفس الامری یعنی فطرت الاهی انسان، که مرجع مناسبات و اعمال و افکار اوست، با سکولاریسم، که خاستگاهش یک مفهوم اعتباری به نام قرارداد اجتماعی است، سازگاری ندارد. به تعبیر دیگر، سکولاریسم مبتنی بر یک نوع تعریف از انسان است که نهایتا به مفهوم اعتباری قرارداد اجتماعی و جدایی دین از سیاست ختم می شود و مردم سالاری دینی مبتنی بر یک نوع دیگر از تعریف انسان است که به ولایت الاهی و حکومت اسلامی می رسد که در آن، بر اساس مبانی دینی، مردم در انتخابات حاکم، ذی صلاح و برنامه ریزی صاحب رای و نقش اند...

آقای سروش در این سخنرانی فقه را تکلیف گرا دانسته و نه حق گرا و قائل شده است که باید ترتیبی اتخاذ گردد تا موازنه ای بین حق و تکلیف ایجاد شود. در قسمتی دیگر با استناد به کلام اقبال لاهوری در باب فلسفه خاتمیت، اعتقاد به امامت و مهدویت را آنچنان که در شیعه مطرح است مورد تخطئه و انکار قرار داده و آن را در تعارض با خاتمیت دانسته است...

این مقاله اینترنتی را خبرنگار روزنامه شرق، تحت عنوان «بنیادگرایی و مدرنیته» طی گفتگو با آقای داوود فیرحی از اساتید دانشگاه تهران، تهیه کرده است. گوینده در این مقاله می کوشد تا سرنوشت بنیادگرایی در اسلام را به حذف تاریخ اسلامی گره بزند، بی آنکه تعریف مشخصی از واژگان کلیدی داشته باشد...